Strazburg’da gerçekleşen Avrupa Parlamentosu Genel Kurul toplantısında, dünya çapında yapay zeka ile ilgili ilk geniş kapsamlı düzenlemeleri içeren “Yapay Zeka Yasası” 523 “evet” oyu ve 46 “hayır” oyu ile onaylandı.
Avrupa Birliği’nin Şartları Nedir?
Bu yasaya göre, Avrupa Birliği’nde (AB) faaliyet gösterecek yapay zeka sistemlerinin güvenliği ve insan haklarına saygı duyması şart koşulacak. Risklerine bağlı olarak yapay zeka sistemleri sınıflandırılacak ve topluma muhtemel zararlarına göre düzenlemeye tabi tutulacak. Bazı yapay zeka kullanımları, riskleri nedeniyle kabul edilemez bulunacak ve bu tür sistemlerin AB içinde kullanılması yasaklanacak.
Fransız temsilci, anlaşmayı “tarihi” olarak tanımlayarak, “Avrupa Birliği, yapay zeka kullanımına yönelik açık kurallar belirleyen ilk kıta haline geldi. Bu yeni yasa, AB‘de faaliyet gösteren start-up’lar ve araştırmacılar için küresel yapay zeka rekabetinde öncülük etmelerini sağlayacak bir başlangıç noktasıdır” şeklinde konuştu. Yapay Zeka Yasası’nın Avrupa Parlamentosu ve üye ülkeler tarafından onaylanmasının ardından, 2026 yılı itibariyle tüm AB ülkelerinde uygulamaya konulması öngörülüyor. Bu, dünya çapında bir ilk olan yasal düzenleme, yapay zeka kullanımlarının “temel hak ve özgürlüklere, demokrasiye, hukukun üstünlüğüne ve çevreye” zarar vermemesini amaçlamaktadır.
Yasa ayrıca, güvenlik kameraları ve internet üzerinden yüz tanıma amaçlı veritabanları oluşturulmasını da dahil olmak üzere geniş kapsamlı yapay zeka kullanımlarını yasaklar.
İnsanların davranışlarına göre ödüllendirme ya da cezalandırma yapılmasını içeren takip sistemleri, Çin’de de uygulandığı belirtilerek, bu tür sistemlerin kullanımı da yasaklanacak.
Yeni düzenlemeyle yapay zeka uygulamalarına yönelik risk temelli bir yaklaşım benimsenecek. Risk seviyeleri “en yüksek”ten “en düşüğe”, “kabul edilemez”den “belirli bir şeffaflık riskine” kadar çeşitlendirilecek.
Bu düzenlemenin kapsamı şu şekilde olacak:
♦Kabul edilemez risk: Temel insan haklarına ciddi bir tehdit oluşturduğu değerlendirilen yapay zeka sistemleri yasaklanacak. Özellikle, insanların davranışlarına göre ödüllendirilmesi ya da cezalandırılması gibi vatandaş takip sistemleri veya insan davranışlarını manipüle etmeye yönelik sistemler yasaklanacak.
♦Ayrıca, dini, siyasi veya cinsel kimliklere dayalı belirli biyometrik tanıma yöntemleri ve iş yerlerinde veya eğitim kurumlarında duygusal durumların tespit edilmesine yönelik sistemlerin kullanılması da yasaklar arasında yer alacak.
♦Kamuya açık alanlarda, yasal zorunluluklar dışında, kolluk kuvvetlerinin gerçek zamanlı uzaktan biyometrik tanımlama gibi biyometrik sistemleri kullanmaları da yasak olacak. Ancak, ciddi suçlarla ilgili aranan kişilerin tespiti veya kaçırma olayları gibi belirli durumlar için hedeflenmiş aramalarda yapay zeka destekli tanıma sistemlerinin kullanılmasına izin verilecek.
♦Yüksek risk kategorisi, su, enerji, adalet, güvenlik, sağlık ve biyometri gibi kritik öneme sahip sektörlerde kullanılan yapay zeka sistemlerini içerir. Bu tür sistemler, yaşamsal hizmetlerin yönetilmesinde kritik roller üstlendiğinden, üzerlerine düşen sorumluluklar da büyük olacaktır.
♦Bu alanda faaliyet gösteren yapay zeka uygulamalarının, riskleri minimize etmek, yüksek kaliteli veri setlerini kullanmak, operasyonel kayıtlarını tutmak, detaylı dokümantasyona sahip olmak, kullanıcılar için açık bilgiler sunmak ve insan müdahalesine olanak tanımak gibi katı şartlara uyması gerekecek.
♦Spesifik şeffaflık riski kapsamında, kullanıcıların yapay zeka sistemleriyle, örneğin sohbet robotlarıyla etkileşime girdiklerinin farkında olmalarını sağlamak önemlidir. Bu, biyometrik sınıflandırma veya duygu tanıma gibi özellikleri barındıran uygulamalarda kullanıcıların uygun şekilde bilgilendirilmesi gerektiği anlamına gelir.
♦Düşük risk kategorisi ise, insan haklarına ve güvenliğine yönelik riski daha az olan yapay zeka destekli öneri sistemleri veya spam filtreleri gibi uygulamaları içerir. Bu tür uygulamalar, yukarıda belirtilen katı kurallara kıyasla daha esnek düzenlemelere tabi olacak.
Avrupa Birliği Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen’in Açıklamaları
Avrupa Birliği Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Yapay Zeka Yasası üzerinde varılan anlaşmadan duyduğu memnuniyeti ifade ederek, Avrupa‘da sorumlu yeniliği destekleyecek bir adım atıldığını vurguladı. Von der Leyen, yasanın insanların ve işletmelerin güvenliğini ve temel haklarını koruyarak, Avrupa Birliği’nde güvenilir yapay zekanın gelişimini, uygulanmasını ve kabulünü teşvik edeceğini belirtti. Ayrıca, “Yapay Zeka Yasamız, insan merkezli yapay zekaya yönelik küresel kurallar ve ilkelerin geliştirilmesine önemli bir katkıda bulunacak” dedi.
Yapay Zeka Yasası konusunda, Avrupa Birliği’nin en büyük üç ekonomisi olan Almanya, Fransa ve İtalya başta olmak üzere bazı ülkelerin endişeleri vardı. Bu endişeler, katı kuralların sadece Amerikan teknoloji şirketlerini değil, aynı zamanda Avrupa’daki şirketleri de olumsuz etkileyeceği yönündeydi. Ancak, uzun süren müzakerelerin ardından, bu ülkelerin endişeleri giderildi ve yasanın temel haklara ve demokrasiye saygı gösterirken, işletmelerin gelişimine ve büyümesine de olanak tanıdığı konusunda mutabakata varıldı.
